کانسو: هنر طراحی داخلی معماری در ژاپن

سلام دوستان خوبم، من حدیث ملکی هست، طراح اطلاعات و فیلم انیمیشن 

از نظر من معماران و فیلمسازان هر دو بنا می سازند یکی  در بستر زمین و یکی در بستر زمان. چند ماه قبل کار چند معمار و طراح را دنبال می کردم و از همه انرژی مثبت می گرفتم در صفحات یکی از معماران ، مهشید رئیسی ، با فنگشویی آشنا شدم و برایم جالب شد کنجکاوی پیش آمد و در نهایت این مقاله را برای وبسایتشان نوشتم که در اینجا نیز برای شما علاقه مندان می آورم

کانسو: هنر طراحی داخلی معماری در ژاپن

وقتی اوّلین بار کتاب­های تاریخ هنر را خواندم، یک نکته در مورد هنر شرق آسیا و نقاشی آن توجهم را جلب کرد:

در نقاشی­ ها و آثار هنری شرق آسیا طبیعت اهمّیت دو چندان دارد، در نقاشی­هایی مثلاً از یک انسان در کوه،  اندازه ­ی انسان در قیاس با کوه در تصویر کوچک است، تأکید بسیاری بر طبیعت و تأثیر آن بر انسان و تعامل این دو باهم وجود دارد، کوه، دریا، جنگل در بیشتر نقاشی ها حضور دارند.

 

نقاشی اثر مایوان-(۱۲۲۵-۱۱۶۰ سال چینی)- نقاش دوره ی سونگ

وقتی کلمه ­ی فنگشویی را شنیدم و بعد از آن در مورد اهمیتی که به عناصر طبیعی مثل چوب، آب، فلز، شیشه و خاک می دهد خواندم. از خودم پرسیدم این اطلاعات در چین از قدیم سینه به سینه منتقل شده ( قدمت آن را در منابع مختلف از سه هزار تا شش هزار سال پیش بیان کرده اند)، در نقاط دیگر جهان چه طور؟ در سایر کشورهای آسیای شرقی، در آسیای میانه و کشورهای مسلمان، در ایران، در اروپا، در قاره ی آمریکا پیش از شکل گیری کشور آمریکا، در این ها چه طور؟ مردمان مختلف چطور به محیط زندگی خود و خانه و محل زندگی و کار خود توجه کرده اند؟ از آن ها چه باقی مانده؟

موج عظیم کاناگاوا – اثر کاتسوشیگا هوکوسای (مجموعه ی ۳۶ تایی ، ۱۸۳۳-۱۸۲۹)

اوّلین کشوری که برای پاسخ سؤال به دنبالش رفتم، ژاپن بود، کشوری که می دانیم در تاریخ هنر و نقاشی اش همین ویژگی های توجه به طبیعت را دارد، و از طرفی چند سال پیش برای بازدید از نمایشگاه صنایع دستی ژاپن که برای عموم برگزار شده بود به سفارت ژاپن رفته بودم. نامگذاری، توجه به عناصر، و ظروف ساده همه­­ ی آن­ها باعث شد حس و حال ِنظم و توجه، مهمترین حسی باشد که از آن نمایشگاه به یادم مانده بود.

کمی که جستجو کردم متوجه شدم آنچه که در ژاپن از فنگشویی نشأت گرفته با نام «کانسو(Kanso)» شناخته می­شود. کانسو در لغت به معنی سادگی است و یکی از اصول هفتگانه ­ی زیبایی شناختی  ذِن (Zen) در وابی-سابی (Wabi-Sabi) است.

کانسو معادل ژاپنی فنگشویی و در رابطه با ایجاد هارمونی و هماهنگی در محیط اطراف شماست. حذف تمام انباشتگی­ ها و حذف آن­چه که نیاز نیست. در واقع نوعی ذهن­ آگاهی (Mindfulness) و توجه به وسایل محلّ کار و زندگی است. کانسو از اصول زیبایی­ شناسی ذِن است. [۱]

همه اش در رابطه با سادگی است، اشیاء با سادگی، بدون پیچیدگی و به شکل طبیعی نمود پیدا می­کنند. کانسو می­ گوید به جای آن که خانه­ تان را با انواع سوغاتی­ ها که از سفر آورده ­اید و انواع مبلمان و وسایل شلوغ کنید، تنها همان چیزی که نیاز دارید بچینید مثلاَ میز، صندلی و تخت خواب.  [۱]

سادگی را دریاب

با اینکه به نظر می ­رسد کانسو از سال ۲۰۱۸ خیلی مطرح شده اما در واقع ریشه در زمان قدیم دارد [۲]

کانسو شامل دو ایده ­ی سنتی وابی و سابی است.  وابی در ستایش سادگی و پیراستگی و سابی در ستایش کهنسالی در گذر زمان و طبیعت.  این ایده به خوبی فرهنگ ژاپن را بیان می­کند که چطور زندگی جدید با سنت­ها تلفیق شده است [۱] این را در انیمیشن ها و زندگی روزانه­ ی ژاپنی ­ها به خوبی می­توان دید، مثلاً در سریال انیمیشن رستوران روکوهودو، دقت کنید به وضوح این زنده بودن سنت در بین زندگی جدید به شکل لباس، غذا و وسایل دیده می­شود بدون اینکه­ نمایشی باشد.

وابی و سابی به مرور به شکل وابی-سابی در آمد و در خود معنی ارزش گذاشتن به نقص، شکستگی و کامل نبودن را دارد. عشق به سادگی و در عین حال ارزش قائل شدن برای گذرزمان، مسن شدن و کهولت. [۱]

به نظرم دیدن عکس زیر از ظرف وابی-سابی خالی از لطف نیست، شاید شغل چینی بند زن و قوری های قدیم را یادتان بیاید، ظروف وابی-سابی ظروف شکسته اند که محل شکستگی با طلا پر شده.

یک ظرف وابی سابی

وابی سابی و سایر عناصر مکمل آن در زیبایی ­شناسی ذِن را می­توان در طبیعت و در انسان پیدا کرد، تنها چشم بینا می­ خواهد که آن را ببیند [۱] تفاوت وابی سابی و کانسو در این است که وابی سابی روی ارزش قائل شدن برای نقص، کامل نبودن و سن نیز تاکید دارد، در کنار آن کانسو، به روی عدم انباشتگی و رهایی از هرگونه مورد اضافه تمرکز دارد. هدف نهایی کانسو شفافیت و وضوح و خلوتی است [۳] شاید به همین خاطر است که وقتی به طبیعت می­ رویم و یا تفکر می­کنیم حالمان خوب است، شاید این سادگی، این رفع انباشتگی و ساده زیستی حکمتش در این باشد که فکر ما نیز دچار تلنباری و شلوغی نشود و با خلوتی و سادگی به مسیر درست هدایت شود.

امیدوارم به پاسخ سوال­های دیگری که در ابتدای مطلب اشاره کردم برسم و در مطالب بعدی به آن­ها اشاره کنم.

نوشته، ترجمه و گردآوری  حدیث ملکی (بیسکولنز)

طراحی ساده کانسو

منبع ها

[۱] https://metro.co.uk/2018/04/29/kanso-is-the-new-japanese-feng-shui-concept-thats-all-about-simple-things-7506878/#:~:text=Kanso%20is%20the%20Japanese%20equivalent,basically%20mindfulness%20for%20your%20furniture.

[۲] https://www.storefirst.com/storage-news/kanso-can-achieve-home

 [۳] https://tgr.com.ph/kanso-the-japanese-minimalist-approach/

کلمات کلیدی برای جستجوی بیشتر :

kanso interior design , kanso Japanese interior