نت نویسی گرافیکی ،شیوه ای از نت نویسی است که آهنگساز ترجیح می دهد از علائمی غیر از علائم رایج ، برای بیان اطلاعاتی راجع به نحوه ی اجرای اثر استفاده کند. [Wikipedia:Graphical Notation]
در صفحه ی هنر ویزه نامه ی دوچرخه در مطلبی با عنوان «موسیقی صدا های نو» نوشته ی مهسا امامی ، مصاحبه ای با مهدی جلالی آورده شده است:
“… لطفا از موسیقی مدرن برایمان بگویید؟
-آهنگسازان اواخر قرن نوزدهم، برای اینکه صداهای جدید تر و متفاوت تری ایجاد کنند،شروع کردند به تغییر در شکل نواختن سازها. مثلا اشیایی را بین سیم سازها قرار می دادند؛ قطعه ای پلاستیک ، چوب یا … را بین سیم های پیانو می گذاشتند و بعد آن را می نواختند. یا به جای اینکه آرشه ویولن را روی سیم های آن بکسند،روی گوشی هایش می کشیدند و …. حتی آهنگسازان برای ایجاد صدا کمکم از راه های دیگری به جز نواختن ساز استفاده کردند،مثل ریختن آب در لیوان یا تکان دادن کلید ،سکه و …
…
صدا های معمول در موسیقی به کمک علامت ها و نت ها نوشته می شوند. آهنگ سازان مدرن این نوع صداهای ابداعی را چظور ثبت و به نوارنده ها منتقل می کنند؟
– آنها مجبور می شدند علامت جدیدی بسازند، مثلاً در نواختن بخشی از یک قطعه مدرن، آهنگ ساز آن از نوازنده خواسته که کلید های پیانو را با پایش فشار دهد، خب، برای نشان دادن این حلت لازم بود علامت جدیدی ابداع کند. تعدادی از این علامت ها ثبت شده و تمام آهنگ سازان از آن استفاده می کنند،بسیاری از آن ها هم تنها مخصوص یک قطعه و مورد استفاده ی آهنگ سازی خاص است که این صدا را تولید کرده.
…”
رُی بَنِت در کتاب «تاریخ موسیقی » نوشته :
“… در یکی دیگر از آثار او (اشتوکهاوزن) به نام زیکلوس (چرخه) برای ساز کوبه ای،تنها نوازنده ی قطعه می تواند از هر کدام از صفحات مجموعه ی نت که به شکل مارپیچ صحافی شده است شروع کند و آن را در جهت ، با در خلاف جهت عقربه ی ساعت و یا حتی سرو ته اجرا نماید. نوازنده سپس به ترتیب ،صفحات را دنبال می کند و در همان نقطه از صفحه که اجرا را شروع کرده بود ،آن را خاتمه می دهد….”
نت نویسی ابزار است و باید استفاده از کمکی باشد در پرورش خلاقیت و نه محدود کردن آن.
جان هوارد در کتاب «آموزش آهنگسازی » به عنوان یک تمرین آورده است:
” تمرین ۳ : بر روی یک یا چند ساز مختلف چند ایده ی موسیقایی بسازید. ابتدا به آن ها گوش بدهید و سپس طبق اصولی که در C.D بود ، هر یک از ایده ها را به تصویر بکشید. هر گاه تا حدی از یک ایده احساس رضایت کردید، به طریقی که مناسب باشد آن را یادداشت کنید. اگر چنانچه پنج خط حامل منسب ایده ی شما بود از آن استفاده کنید؛ اما شاید نت نویسی گرافیکی برای اصوات شما بهتر باشد. در این صورت می توانید ، شیوه ی یادداشت کردن مخصوص به خود را ابداع کنید. در هر صورت بکوشید تا نت نویسی شما واصح و ساده باشد.
به خاطر داشته باشید که صدای موسیقی ،اهمیت بیشتری از شکل آن روی کاغذ دارد.( با وجود این، فکر خوبی است که عادت کنید هنگام کپی نهایی موسیقی خودتان را پاکیزه و تمیز بنویسید.)
…”
در زیر تصاویری از نت ها گرافیکی آمده است: (منابع تصاویر : WFMU’s Beware of the Blog)
ردیف اول: Bernard Rands, John Cage, Adolph Wolfli
ردیف دوم: John Cage, Unknown, Cornelius Cardew
ردیف سوم: George Crumb, Earle Brown, Earle Brown
ردیف چهارم: Brian Eno, Unknown, Hermeto Pascoal
ردیف ۵: Iannis Xenakis, John Stump, Unknown
ردیف ۶: Unknown (oldest song in the world), Unknown, Unknown
ردیف ۷: Krzysztof Penderecki, Krzysztof Penderecki, Hans Christoph Steiner
ردیف ۸: Karlheinz Stockhausen, Karlheinz Stockhausen, Unknown